Historia uprawy
Pierwsza wzmianka na temat chryzantem pochodzi z roku 500 p. n. e. a jej autorem jest wielki chiński uczony Konfucjusz.
Nie ulega wątpliwości, że chryzantemy pochodzą z Dalekiego Wschodu, gdzie są otaczane miłością a nawet stanowią przedmiot kultu. Stylizowana chryzantema znajduje się w herbie cesarskim japońskim a order chryzantemowy jest jednym z najważniejszych odznaczeń.
Co roku 9 września obchodzi się w Japonii święto złocieni.
Z Chin chryzantemy (mimo surowego zakazu wywozu sadzonek) przedostały się do Korei, następnie do Japonii około roku 386. W roku 1676 chryzantemy pojawiły się w Europie w Holandii. Polacy zainteresowali się uprawą chryzantem późno, pierwszą notatkę
na ich temat można znaleźć w „Ogrodniku Polskim” z roku 1887.
Większą popularnością cieszyły się początkowo chryzantemy uprawiane w doniczkach, dopiero później stały się popularne w uprawie na kwiaty cięte.
Opis botaniczny
Chryzantema należy do rodziny astrowatych, jest byliną o łodygach rozgałęzionych, u dołu niekiedy zdrewniałych. Liście jajowate pierzasto wcinane, ząbkowane lub całobrzegie rozmieszczone są skrętolegle. Pojedyncze kwiaty rurkowate lub języczkowate zebrane
są w charakterystyczne dla rodziny astrowatych koszyczki kwiatowe. Małe, średnie lub duże koszyczki kwiatowe zebrane są w baldachogrona. Pojedyncze kwiaty języczkowe i rurkowe odznaczają się przeogromnym bogactwem barw i kształtów charakterystycznym dla odmiany.
Chryzantemy tworzą kwiatostany na kształt gwiazdek, kul, półkul, parasolek lub pomponów.
Najmniejsze mają ok. 1 cm średnicy, największe nawet 20 cm. Kolory – chryzantemy bywają żółte, rude, kremowe, białe, różowe, fioletowe, czerwone nawet zielonkawe lub mieszanka tych barw - nie ma tylko czarnych i niebieskich (jeżeli sprzedawane są kwiaty tych ostatnich barw - to farbowane).
Chryzantemy w ogrodzie
Złocienie ogrodowe, które mają zastosowanie na rabatach bylinowych zwane są potocznie chryzantemami rabatowymi. Są wśród nich odmiany niskie, krępe nadające się na obwódki
i do pojemników i wysokie z kwiatostanami osadzonymi pojedynczo na łodydze, wyrastające nawet do 70 cm. zaletą chryzantem wieloletnich jest łatwość mnożenia, długi okres kwitnienia i duża trwałość roślin.
Złocienie ogrodowe wymagają gleby żyznej i obfitego nawożenia organicznego
i mineralnego. Idealnym miejscem w ogrodzie będzie ta jego część, która jest osłonięta
od wiatrów, odpowiednio nasłoneczniona, z glebą niezbyt ciężką i przepuszczalną. W pełnym słońcu chryzantemy obficie kwitną, mają wybarwione kwiatostany i piękne liście
oraz efektowny pokrój.
Dzielenie karp złocieni wykonuje się wiosną, gdy rośliny wytworzą pędy z dwoma – trzema dobrze wykształconymi liśćmi. Wykopane karpy otrząśnięte z ziemi, dzielimy tak, aby każdy dobrze wykształcony, zdrowy pęd miał 2 – 3 korzenie. Z jednej karpy można uzyskać
od kilku do kilkunastu sadzonek w zależności od odmiany. Powinny być zaraz posadzone.
Karpy przechowywane w okresie zimy trzeba na początku marca przenieść do widnego pomieszczenia o temperaturze ok. 12°C i obficie podlać. Po 4 – 5 tygodniach, kiedy urosną
na tyle, by można z nich pobrać sadzonki, przystępujemy do podziału. Złocienie rabatowe można rozmnażać również z sadzonek wierzchołkowych. Z roślin zimujących w gruncie sadzonki pobiera się w kwietniu – maju. Sadzonki ukorzeniają się łatwo po 2 – 3 tygodniach (w podłożu z torf + piasek). Do gruntu sadzi się je w połowie maja. W gruncie sadzonki chryzantem ogrodowych uszczykujemy kilkakrotnie (do końca czerwca) w celu dobrego rozkrzewienia. Pielęgnacja w gruncie polega na kilkakrotnym zasilaniu nawozami mineralnymi, odchwaszczaniu i podlewaniu.
W razie konieczności ochrona przed chorobami i szkodnikami (rdza, szara pleśń, mszyce, przędziorek, wcionastek).
Między licznymi odmianami występują różnice w odporności na mróz. Wiele jest odmian zimotrwałych w naszym klimacie, ale są śnież takie, które muszą być na czas zimy nakrywane gałązkami drzew iglastych, suchymi liśćmi. Są także odmiany, które należy przechowywać w pomieszczeniach zabezpieczonych przed mrozem. Dla złocieni rabatowych szczególnie niebezpieczne są nawroty zimy na przedwiośniu, ponieważ wcześnie rozpoczynają wegetację.
Niezależnie od sposobu przetrwania zimy, wiosną zaleca się złocienie wykopać, podzielić i posadzić na nowe miejsce. Rośliny te nie powinny pozostawać w jednym miejscu dłużej
niż dwa lata. Wówczas obficie kwitną, są zwarte i nie giną w czasie zimy.
Barwne kobierce chryzantem bylinowych mogą być pięknym akcentem w ogrodach działkowych i przydomowych, na tarasach i balkonach od połowy lata aż do późnej jesieni.
